Kiu ĵetis tiun unuan signifoplenan tomaton kaj komencis revolucion La Tomatina? Verdire neniu scias. Eble tio okazis dum kontraŭfrankista ribelo aŭ eble dum karnavalo, kiu subite fariĝis senbrida. Akorde kun la plej populara versio de ĉi tiu historio, en 1945, dum la ceremonio de Los Gigantes (parado de gigantaj papermasaj pupoj) lokuloj deziris aranĝi interbatadon por altiri iom da atento. Hazarde ili renkontis legomĉaron apude kaj komencis ĵeti maturajn tomatojn. Tio engaĝis senkulpajn preterpasantojn kaj finfine la okazaĵo transformiĝis en grandan fruktoflugan batalon ĉiu kontraŭ ĉiun. La instigintoj devis repagi la koston al la tomatovendistoj, sed tio ne malhelpis reaperon de pluaj tomatbataloj – kaj naskiĝon de nova tradicio.

Timante nekontroleblan disvastiĝon, la aŭtoritatoj ekagis jure, cedis kaj poste, en la kvindekaj jaroj, reenkondukis serion da malpermesoj. En 1951 lokuloj, kiuj defiis la leĝon, estis enkarcerigitaj ĝis laŭta publika protesto eldevigis ilian liberigon. La plej fama aŭdaco spitanta la tomatbatalajn malpermesojn okazis en 1957, kiam oni organizis mokan enterigon de tomato, inkluzive de la ĉerko kaj funebra procesio. Post 1957 la lokaj aŭtoritatoj decidis sekvi la ĝeneralajn dezirojn, do anstataŭigis la malpermeson per kelkaj reguloj kaj daŭrigis ĉi tiun frenezan tradicion.

Kvankam tomatoj okupas la ĉeflokon, al la fina konfronto kondukas la tuta semajno da solenaĵoj. Per stratparadoj, muziko kaj artfajraĵoj oni omaĝas laŭ la ĝojplena hispana maniero la sanktajn patronojn de Buñol, Marian la Virgulinon kaj Ludovikon Bertránon. Por plifortigi homojn antaŭ neevitebla interbatado, en la antaŭvespero de la batalo oni surtabligas grandegan paeljon, tiel ekspoziciante la urbofamigan valencian pladon el rizo, marfruktoj, safrano kaj olivoleo.

Niatempe tiu ĉi senbrida festo akiris ioman ordon. La organizantoj eĉ klopodis kultivi specialan varion de nemanĝeblaj tomatoj nur por la ĉiujara evento. La solenaĵoj komenciĝas ĉirkaŭ la deka matene, kiam partoprenantoj strebas laŭeble rapide akiri ŝinkon fiksitan surpinte de grasglita stango. Rigardantoj gumtube ŝprucas akvon sur grimpantojn kaj okazigas surstratan kantadon kaj dancojn. Kiam la preĝeja sonorilo anoncas la tagmezon, en la urbeton envenas kamionoj plenigitaj per tomatoj kaj kresĉendas la ĉantado: To-ma-te, to-ma-te!

Poste, samtempe kun ŝpruco el akvokanono komenciĝas la ĉefevento. Ekbrilas verda lumo por dispremi kaj ĵeti tomatojn dum tutimpeta atako kontraŭ kunpartoprenantojn. Jen longistancaj arkoĵetoj, rektaj atencoj vizaĝo-kontraŭ-vizaĝon kaj mezdistancaj hokĵetoj. Sendepende de via tekniko, kiam la evento finiĝas, vi aspektas (kaj sentas vin) tute alimaniere. Preskaŭ unu horon pli poste aron da tomat-ŝmiritaj bombantoj oni lasas amuziĝi en la maro da glueca surstrata saŭco, en kiu nemultaj similaĵoj de tomato estas ankoraŭ troveblaj. La alia akvoŝpruco signalas la finon de la batalo.

Kiu ĵetis tiun unuan sortoplenan tomaton kiu komencigis la revolucion konata kiel «La Tomatina»? La vero estas ke neniu scias. Eble estis ia ribelo kontraŭ Franco aŭ karnavalo kiu malregiĝis. Laŭ la plej populara versio de la historio okazis 1945 dum la festivalo de Los Gigantes (parado kun grandegaj pupoj el papermuelaĵo) ke loĝantoj volis ekigi batadon cele de atentigi al si. Okaze ili venis al proksiman legombudon kaj ekĵetis maturajn tomatojn al unu la alia. Senkulpaj spektantoj fariĝis envolvitaj ĝis la sceno leviĝis al masiva batalo de flugantaj fruktoj. La komencintoj devis repagi la tomatvendistojn, sed tio ne ĉesigis la reokazigon de pliaj tomatbataloj — kaj la naskiĝon de nova tradicio.

Timoplene pri malorda pliiĝado la registaro leĝdonis, reprenis kaj tiam reigis serion de malpermesoj en la 1950aj jaroj. 1951 loĝantoj kiuj malobeis la leĝon estis malliberigitaj ĝis publika elvokado postulis ilian liberigon. La plej fama alfronto kontraŭ la tomatmalpermesoj okazis 1957 kiam intenciantoj teatrigis tomatfunebron kun ĉio inklude ĉerkon kaj procesion. Post 1957 la loka registaro decidis akcepti la elvolviĝon, estigis kelkajn regulojn kaj bonvenigis la ekscentran tradicion.

Kvankam la tomatoj ludas la ĉefrolon, unu semajno de festado kondukas al la fina evento. Ĝi estas celebrado de la gardsanktuloj de Buñol, la Virgulino Maria kaj St. Louis Bertrand, kun stratparadoj, muziko kaj artfajraĵo en ĝojema hispana maniero. Por fortigi sin por la venonta batado surtabligatas grandega paeljo je vespero de la batalo, ekzempligante tipan valencian manĝaĵon el rizo, marfruktoj, safrano kaj olivoleo.

Nuntempe tiu ĉi malinhibema festivalo havas certan mezuron da ordo. La organizantoj eĉ ekkulturadis specialan variaĵon de nemanĝeblaj tomatoj sole por la ĉiujara evento. La festado ekas ĉirkau la 10a matene kiam la partoprenantoj vetkuras por ekpreni ŝinkon kiu metitis sur grasigita fosto. Spektantoj akvumas la kuristojn el tubo dum kanti kaj danci sur la strato. Kiam la preĝejkloŝo batas meztagon rulas kamionoj surpakitaj kun tomatoj en la urbon, dum skandado de «To-ma-te, to-ma-te!» atingas kresĉendon.

Tiam kun pafo de akvokanono komenciĝas la ĉefevento. Ĉi tio estas la verda lumo por dispremi kaj ĵeti tomatojn en tutecaj atakoj kontraŭ ĉeestantoj. Longdista tomatpelado, senpera atakado el plejproksimo kaj mezlonga hokĵetado. Kiel ajn via teĥniko, je la fino vi aspektos (kaj sentos vin) tre malsame. Preskaŭ unu horo poste trovas sin tomatmergitaj bombistoj ludante en maro el kota stratsaŭco kun malmulto restanta simile tomaton. Dua kanonpafo signalas la finon de la batalo.

Kiu forjxetis tiu unua fatala tomato kiu komenciĝis la La Tomatina revolucio? La realeco estas neniu scias. Eble estis anti-Franco ribelo aux karnavalo kiu alvenis el la mano. Laŭ la plej populara versio de la rakonto, dum la 1945 Festivalo de Los Gigantes (giganta papero Mache marioneto parado), lokanoj atendadis enscenigi kverelo por akiri iun atenton. Ili okazis sur legoman veturilon proksimaj kaj komencis eksaltante maturaj tomatoj. Inocento rigardantoj implikis ĝis la sceno eskaladis en amasa proksime de flugantaj frukto. Impulsadoras devis repagi la tomato vendistoj, sed tio ne haltis la rekursieca de pli tomato luktojn-kaj la naskiĝo de nova tradicio.

Terure de malkvieta grimpita, aŭtoritatoj dekretis, malstreĉita, kaj tiam reakceptita serio de malpermesoj en la 1950-aj jaroj. En 1951, lokanoj kiuj defiis la leĝon estis malliberigita ĝis publikan proteston alvokis sian ĵeton. La plej fama effrontery al la tomato malpermesoj okazis en 1957 kiam propagandantoj tenis mok tomato funebra kompleta kun ĉerko kaj procesio. Post 1957, la loka registaro decidis volvi kun la batoj, starigu kelkajn regulojn en loko kaj brakumis la freneza tradicio.

Kvankam la tomatojn preni centro etapo, semajno de festoj konduki ĝis la fino Showdown. Ĝi estas okazigo de Buñol patrono sanktuloj, la Virgulino Maria kaj Sankta-Luiso Bertrand, strat paradoj, muziko kaj fajraĵoj en ĝoja hispana modo. Konstrui vian forton por la tuja kverelo, epopeo paelo estas servita je la antaŭa tago de la batalo, presentas ikono Valencia pladon da rizo, mariskojn, safrano, kaj olivan oleon.

Hodiaŭ, ĉi tiu senbrida festivalo havas iun mezuron de ordo. Organizantoj vagis tiel for kiel kultivi speciala varion de akraj tomatojn nur por la ĉiujara evento. Festoj piedbati ekstere ĉirkaŭ 10 atm kiam partoprenantoj raso ekpreni ŝinko fiksitaj sur la supro de graso poluso. Rigardantoj hoso la scramblers per akvo dum kantante kaj dancante en la stratoj. Kiam la sonorilo frapas la tagmezo, kamionoj plenplenaj kun tomatoj ruliĝi en urbeto, dum ĉantoj de "Al-ma-te, al-ma-te!" atingi crescendo.

Poste, kun la pafo de akvo kanonoj, la ĉefa evento komencas. Tio estas la verdan lumon por mueli kaj ĵetante tomatojn en ĉiuj el la atakoj kontraŭ ulo partoprenantoj. Longdistanca tomato lobbers, bocajarro murdistoj, kaj meza rango hoko pafojn. Kion ajn via teknikon, por la tempo estas finita, vi aspektos (kaj sentos) tute malsama. Preskaux unu horon poste, tomato trempita bombaviadiloj restintoj ludi en maro de squishy strato saŭco kun iom maldekstre similantaj tomato esti trovita. Dua kanono pafis signalas la finon de la batalo.