Kiu ĵetis tiun unuan signifoplenan tomaton kaj komencis revolucion La Tomatina? Verdire neniu scias. Eble tio okazis dum kontraŭfrankista ribelo aŭ eble dum karnavalo, kiu subite fariĝis senbrida. Akorde kun la plej populara versio de ĉi tiu historio, en 1945, dum la ceremonio de Los Gigantes (parado de gigantaj papermasaj pupoj) lokuloj deziris aranĝi interbatadon por altiri iom da atento. Hazarde ili renkontis legomĉaron apude kaj komencis ĵeti maturajn tomatojn. Tio engaĝis senkulpajn preterpasantojn kaj finfine la okazaĵo transformiĝis en grandan fruktoflugan batalon ĉiu kontraŭ ĉiun. La instigintoj devis repagi la koston al la tomatovendistoj, sed tio ne malhelpis reaperon de pluaj tomatbataloj – kaj naskiĝon de nova tradicio.

Timante nekontroleblan disvastiĝon, la aŭtoritatoj ekagis jure, cedis kaj poste, en la kvindekaj jaroj, reenkondukis serion da malpermesoj. En 1951 lokuloj, kiuj defiis la leĝon, estis enkarcerigitaj ĝis laŭta publika protesto eldevigis ilian liberigon. La plej fama aŭdaco spitanta la tomatbatalajn malpermesojn okazis en 1957, kiam oni organizis mokan enterigon de tomato, inkluzive de la ĉerko kaj funebra procesio. Post 1957 la lokaj aŭtoritatoj decidis sekvi la ĝeneralajn dezirojn, do anstataŭigis la malpermeson per kelkaj reguloj kaj daŭrigis ĉi tiun frenezan tradicion.

Kvankam tomatoj okupas la ĉeflokon, al la fina konfronto kondukas la tuta semajno da solenaĵoj. Per stratparadoj, muziko kaj artfajraĵoj oni omaĝas laŭ la ĝojplena hispana maniero la sanktajn patronojn de Buñol, Marian la Virgulinon kaj Ludovikon Bertránon. Por plifortigi homojn antaŭ neevitebla interbatado, en la antaŭvespero de la batalo oni surtabligas grandegan paeljon, tiel ekspoziciante la urbofamigan valencian pladon el rizo, marfruktoj, safrano kaj olivoleo.

Niatempe tiu ĉi senbrida festo akiris ioman ordon. La organizantoj eĉ klopodis kultivi specialan varion de nemanĝeblaj tomatoj nur por la ĉiujara evento. La solenaĵoj komenciĝas ĉirkaŭ la deka matene, kiam partoprenantoj strebas laŭeble rapide akiri ŝinkon fiksitan surpinte de grasglita stango. Rigardantoj gumtube ŝprucas akvon sur grimpantojn kaj okazigas surstratan kantadon kaj dancojn. Kiam la preĝeja sonorilo anoncas la tagmezon, en la urbeton envenas kamionoj plenigitaj per tomatoj kaj kresĉendas la ĉantado: To-ma-te, to-ma-te!

Poste, samtempe kun ŝpruco el akvokanono komenciĝas la ĉefevento. Ekbrilas verda lumo por dispremi kaj ĵeti tomatojn dum tutimpeta atako kontraŭ kunpartoprenantojn. Jen longistancaj arkoĵetoj, rektaj atencoj vizaĝo-kontraŭ-vizaĝon kaj mezdistancaj hokĵetoj. Sendepende de via tekniko, kiam la evento finiĝas, vi aspektas (kaj sentas vin) tute alimaniere. Preskaŭ unu horon pli poste aron da tomat-ŝmiritaj bombantoj oni lasas amuziĝi en la maro da glueca surstrata saŭco, en kiu nemultaj similaĵoj de tomato estas ankoraŭ troveblaj. La alia akvoŝpruco signalas la finon de la batalo.